ลงพื้นที่ สำรวจความต้องการของกลุ่มทอพื้นเมองไท-พวน เมื่อช่วงเดือนพฤจิกายน 2562

        ชุมชนบ้านโพธิ์ตาก ต.โพธิ์ตาก อ.โพธิ์ตาก จ.หนองคาย เป็นกลุ่มวัฒนธรรมไทพวน ที่มีวิถีชีวิตดั่งเดิม ใช้ภาษาไทพวน และมีฐานทรัพยากรไม่ว่าจะเป็น  ทรัพยากรบุคคล ทรัพยากรทางด้านวัตถุดิบ ที่อยู่ในชุมชน พืชพรรณนานาชนิด ที่นำมาใช้ประโยชน์ได้หลากหลาย  ชุมชนบ้านโพธิ์ตากมีแหล่งการทอผ้าฝ้ายด้วยเทคนิคการมัดหมี่ แต่ในปัจจุบันทางกลุ่มใช้สีเคมีในการย้อมสี ซึ่งส่งผลต่อสุขภาพและสิ่งแวดล้อม การสำรวจในครั้งนี้เป็นการแลกเปลี่ยนและแสดงความคิดเห็นในเรื่องอัตลกษณ์ และสีย้อมธรรมชาติ  โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาองค์ความรู้ด้านภูมิปัญญาการผ้าฝ้ายมัดหมี่ของชนเผ่าไทพวน และย้อมฝ้ายด้วยธรรมชาติ  ที่เกิดจากการมีส่วนร่วมของคนในชุมชน และการพัฒนาส่งเสริมศักยภาพของชุมชนด้านการออกแบบลวดลายที่บ่งบอกถึงอัตลักษณ์และวัฒนธรรมไทพวน รวมถึงกระบวนการสร้างสรรค์ผลิตภัณฑ์ ประเภทของที่ระลึกให้เป็นสินค้าชุมชนออกจำหน่ายสู่ตลาดจริง เพื่อเป็นการสร้างรายได้ให้กับชุมชนด้วยการพัฒนาผ้าฝ้ายทอมือจากการย้อมสีธรรมชาติ โดยใช้เทคโนโลยีที่เหมาะสม และสามารถพัฒนาให้เป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมในชุมชนในแบบวิถีไทพวนได้ 

อบรมให้ความรู้ด้านการออกแบบลวดลายผ้าพื้นเมืองอัตลักษณ์ไทพวนและกิจกรรมถ่ายทอดกระบวนการทอให้เกิดความหลากหลาย นอกจากการมัดหมี่ทอผสมเทคนิคทอลายตารางให้เกิดลายโครงสร้างผ้า

            1.1 กิจกรรมการหาอัตลักษณ์ของวัฒนธรรมไทพวน

         วันที่ 20มิถุนายน 2563

          จำนวนผู้เข้าร่วมอบรม 20 คน

บ้านโพธิ์ตาก (กลุ่มไท-พวน)

        อาชีพ ทำนา,สวนยางพารา, สวนปาล์ม, สวนอ้อย, พืชไร่อื่นๆ

        สถานที่ในชุมชน หนองจานาง (หนองย่านาง), หนองไหล, น้ำทอน, วัด

        ลายผ้าดั้งเดิม ลายหมี่น้อย,ลายกาบหมาก,ลายขอ, ลายองค์ภา, ลายต้นสน, ลายกาบหมาก,ลายขอ(ครึ่งตัว), ลายขาเปีย, ลายตุ้ม, ลายขาวโพด 

         วัฒนธรรม/ประเพณี

• ประเพณีแห่ข้าวพันก้อน
• บุญเดือนสี่

        สีที่เป็นอัตลักษณ์

 สีคราม/สรกรมท่า ,สีส้มอิฐ(สีของจังหวัดหนองคาย) , เหลือง

      การถ่ายทอดเทคโนโลยีในการเขียนลายผ้าลงบนกระดาษกราฟ (กระดาษตาราง) เพื่อง่ายต่อการรวบรวม แม่ลายที่มีและสามารถถอดลายหรือวางลายบนผ้าได้ง่ายขึ้น ซึ่งผู้ทอผ้าสามารถนำลายที่มีอยู่ไปมัดลายบนหมี่ได้่เลย 

ใช้งบประมาณไป 30000 บาท

ลวดลายผ้าที่ร่วมกันออกบแบบและเป็นลายประจำกลุ่มทอผ้าไท-พวน

การอบรมเรื่องการใช้สีในการออกแบบลายการย้อมฝ้ายด้วยสีธรรมชาติจากพืชในชุมชน

วันที่ 29-30 มิถุนายน 2563

พื้นที่ดำเนินการ กลุ่มทอผ้าบ้านโพธิ์ตาก ต.โพธิ์ตาก จ.หนองคาย

เนื่องจากกลุ่มมีแนวคิดในการย้อมผ้าด้วยสีธรรมชาติ ใช้วัตถุดิบในการสกัดสีที่มีใช้ชุมชน ซึ่งทีมที่ปรึกษาได้ ปรึกษาหารือกันรวมความคิดรวมกันเพื่อหาวัตถุดิบในชุมชน ซึ่งสีที่จะต้องสกัดออกมานั้น ได้แก่ สีที่ได้จากใบมะม่วงป่า, สีที่ได้จากสีเสียด, สีที่ได้จากเปลือกอะร่าง, สีจากใบยูคาริปตัส+โคลน, สีจากเปลือกมะพร้าวแก่, สีจากการหมักเปลือกมังคุด, สีจากเปลือกมะพูด(ซื้อ) ,สีจากแก่นเข(ซื้อ), สีจากครั่ง(ซื้อ)

    ในการดำเนินการได้เชิญวิทยากรผู้เชี่ยวชาญด้านการสกัดและสีด้วยสีธรรมชาติ นางสุชญา โครตวงษ์ ในการถ่ายทอดการสกัดสีจากพืช การถ่ายทอดการฟอกฝ้าย การถ่ายทอดการย้อมฝ้าย ซึ่งได้ทั้งหมด    สี

สีโทนชมพูจากเปลือกสีเสียด สีโทนเทาอ่อนถึงเข้มถึงดำจากการย้อมยูคาริปตัสและจุ่มโคลน สีโทนเขียวอ่อนจากใบมะม่วงป่า สีโทนน้ำตาลจากเปลือกอะร่าง สีโทนแดงจากครั่ง สีโทนเหลืองจากเปลือกมะพูดและแก่นเข ซึ่งสีย้อมที่ได้นั้นเป็นที่พอใจอย่างมาก

      การถ่ายทอดกระบวนการทอให้เกิดความหลากหลาย นอกจากการมัดหมี่ทอผสมเทคนิคทอลายตารางให้เกิดลายโครงสร้างผ้า   

- ถ่ายทอดความรู้เรื่องการกระบวนการทอให้เกิดความหลากหลาย นอกจากการมัดหมี่ทอผสมเทคนิคทอลายตาราง เพื่อให้ได้เทคนิคในการทอเพิ่มมากขึ้น   รูปแบบการทอเป็นแบบ

-           ทอมัดหมี่

-           ทอลายตาราง (มัดหมี่)

-           ทอตารางผสมทอมัดหมี่

ผลิตภัณฑ์สินค้าของกลุ่มไทพวน บ้านโพธิ์ตาก

อัตลักษณ์ชุมชน

อัตลักษณ์ของกลุ่มไทพวน บ้านโพธิ์ตาก คือ

- ประเพณีแห่ข้าวพันก้อน (พันสี)

- ลายใบโพธิ์ (ได้จากประวัติการก่อตั้งหมู่บ้าน จากผู้เฒ่าผู้แก่)

- ลายพญานาค (ลวดลายที่สื่อถึงความเชื่อลุ่มแม่น้ำโขง ของจังหวัดหนองคาย)

- ลายรวงข้าว (สื่อถึงความอุดมสมบูรณ์)

การถ่ายทอดการออกแบบผลิตภัณฑ์ของที่ระลึกของวัฒนธรรมไทพวน

วันที่ 15-16 กรกฎาคม 2563

        พื้นที่ดำเนินการ กลุ่มทอผ้าบ้านโพธิ์ตาก ต.โพธิ์ตาก จ.หนองคาย

      กิจกรรมการออกแบบสินค้าที่ระลึกให้กับกลุ่มลูกค้า โดยผลิตภัณฑ์ แสดงถึงความเป็นเอกลักษณ์ คุณค่าทางวัฒนธรรม วิถีดั่งเดิมที่ทางกลุ่มไทพวนได้อนุรักษ์และสืบสาน โดยใช้ผ้าทอมือจากลุ่มทอผ้านำมาแปรรูป ซึ่งจำหน่ายให้กับลูกค้าระดับกลาง วัยทำงาน ถึงวัยเกษียณ ข้าราชการ พนักงานภาครัฐและเอกชน เป็นกลุ่มผู้บริโภคที่นิยมผ้าไทย นุ่งผ้าชิ่น และมีความชอบงานหัตถกรรม และผู้ที่ชื่นชอบในวิถีความเป็นวัฒนธรรมพื้นเมืองและกลุ่มรักษ์สิ่งแวดล้อม

    การสร้างแนวความคิดในการออกแบบ (Design Concept)

               งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ เพื่อเพิ่มมูลค่าผ้าไหมย้อมสีธรรมชาติ โดยการนำไปประยุกต์ใช้ในการออกแบบสินค้าของที่ระลึก การพัฒนาออกแบบผลิตภัณฑ์ มุ่งเน้นการสร้างคุณประโยชน์ให้กับสิ่งแวดล้อม อันเนื่องมาจากกระบวนการผลิตที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม ดังนั้นผู้วิจัยจึงนำแนวความคิดการออกแบบให้ตรงตาม Lift  Style ของกลุ่มผู้บริโภคสมัยใหม่ เป็นในลักษณะแบบร่วมสมัย นำสีของผลิตภัณฑ์ผ้าไหมย้อมสีธรรมชาติมาออกแบบผสมผสานจนเกิดความสมดุล และความลงตัว การกำหนดรูปแบบของสินค้าสำหรับกลุ่มชุมชนเมือง กลุ่มวัยทำงาน ที่ชื่นชอบวัสดุธรรมชาติ โดยยึดหลักของโทนสีมาใช้และโทนสีอบอุ่นและเอิร์ทโทน ในการออกแบบผลิตภัณฑ์ผ้าไหมย้อมสีธรรมชาติ เน้นถึงความเรียบง่ายไม่ซับซ้อน ในขณะเดียวกันก็ยังคงความอ่อนช้อยและรายละเอียดที่สวยงาม และยังคงความเป็นพื้นถิ่น   

ผลิตภัณฑ์ของที่ระลึก ของกลุ่มทอผ้าพื้นเมือง กลุ่มไทพวน บ้านโพธิ์ตาก จังหวัดมหาสารคาม

ผลิตภัณฑ์ของที่ระลึก ที่ใช้ผ้าทอมือลายตาราง (ผ้าขาวม้า ย้อมสีธรรมชาติมีวัสดุที่ได้จากท้องถิ่นในชุมชน ได้นำมาออกแบบผลิตภัณฑ์ที่เป็นสินค้าไลฟ์สไตล์กลุ่มคนเมือง

แผนธุรกิจ ของกลุ่มทอผ้าพื้นเมืองไทพวน บ้านโพธิ์ตาก

              Key Partners

• กลุ่มวัฒนธรรมไทพวน
•  กลุ่มแปรรูป
• กลุ่มผู้นำชุมชน
• ร้านค้าชุมชน
• กลุ่มผู้มีอิทธิพลในงานผ้าไทย
• แหล่งวัตถุดิบ (โรงงานเส้นใย)

             Key Activities

                             -      ย้อมสีธรรมชาติ

                             -      ผ้าทอ/ของที่ระลึก

                             -      ส่งเสริมการปลูกฝ้ายในชุมขน

             Key Resources

• ทรัพยากรทางปัญญา (ภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมไทพวน)
• ทรัพยากรบุคคล (ช่างทอ/ย้อม/มัดลาย)
• ทรัพยากรวัสดุในชุมชน/อุปกรณ์

                  ผลิตภัณฑ์

                          แสดงถึงความเป็นเอกลักษณ์ คุณค่าทางวัฒนธรรม วิถีแบบดั่งเดิมที่ทางกลุ่มไทพวน/กลุ่มทอผ้า ได้อนุรักษ์ สืบสานให้กับรุ่นต่อรุ่น

              Customer Relationships

                            การติดต่อกับลูกค้า โดยทางออฟไลน์ และทางออนไลน์

                              -     ติดต่อโดยตรงของกลุ่มฯ

                              -     Facebook

                              -     @line

             Channels

                    กลุ่มฯมีช่องทางการขาย โดยสามารถสั่งออเดอร์ได้โดยทางออฟไลน์ และทางออนไลน์

                             -      ติดต่อโดยตรงของกลุ่มฯ

                            -       เพลท Facebook

                            -       @line

             Customers Segments

                     กลุ่มลูกค้าระดับกลาง

                          -         กลุ่มวัยทำงาน ถึง วัยเกษียณ  ข้าราชการ/พนักงานของภาครัฐและเอกชน เป็นกลุ่มผู้บริโภคที่นิยมผ้าไทย นุ่งผ้าซิ่น และมีความชื่นชอบงานหัตกรรม

                          -         กลุ่มผู้บริโภคที่มีความชื่นชอบ ในวิถีความเป็นวัฒนธรรมพื้นเมือง และกลุ่มรักษ์สิ่งแวดล้อม

              Costs

• ต้นทุนในเรื่องวัสดุต้นน้ำ เส้นฝ้าย/สีย้อมธรรมชาติ
• ต้นทุนทางวัฒนธรรม
• ต้นทุนการแปรรูปผลิตภัณฑ์

             Revenue and Streams

• จากการขายผลิตภัณฑ์ ผ้าผืนและการแปรรูป
•  การท่องเที่ยว

ผู้ประกอบการมีการสร้างหน้าเพลทเฟสบุ๊ค เพื่อเป็นการประสัมพันธ์

       จากผลการดำเนินงานถ่ายทอดเทคโนโลยี เพื่อพัฒนาศักยภาพของกลุ่มผู้ทอผ้าพื้นเมือง กลุ่มไทพวน บ้านโพธิ์ตาก จังหวัดหนองคาย ซึ่งในปีนี้เน้นที่การพัฒนาบุคลากรและการถ่ายทอด เทคโนโลยี โดยใช้วิทยาศาสตร์และ

เทคโนโลยีมาประยุกต์ใช้ในการพัฒนาอาชีพให้แก่ชุมชนท้องถิ่น ผ่านกระบวนการวิจัย ทดลอง การเรียนรู้ผ่าน

กระบวนการลองผิดลองถูก และการถ่ายทอดเทคโนโลยีสู่ชุมชน โดยวิทยากรผู้เชี่ยวชาญในวิชาชีพที่เกี่ยวข้อง

สามารถสรุปได้ ดังนี้

1. จากการความต้องการและปัญหาของกลุ่มทอผ้า ในด้านการพัฒนาคุณภาพ การตลาดและการจัดจำหน่าย ตลอดจนการสร้างวิทยากรของชุมชนให้สามารถถ่ายทอดเทคโนโลยีของชุมชนที่มีอยู่และการเรียนรู้และพัฒนาองค์ความรู้กับผู้เชี่ยวชาญด้านต่างๆ ครบวงจร จนถือได้ว่าเป็นชุมชนหรือกลุ่มอาชีพที่เข้มแข็ง สามารถสร้างผลผลิตจนเป็นที่อมรับของสังคมในวงกว้างและสร้างรายได้

ให้กับชุมชนอย่างยั่งยืน

2. โครงการนี้เป็นการพัฒนาศักยภาพของกลุ่มทอผ้าพื้นเมือง ทักษะการมัดลายผ้ามัดหมี่กลุ่มค่อยข้างมัดลายได้ชัด มีความสวยงามจากการศึกษาพบว่าแม้กลุ่มทอผ้าพื้นเมืองไทพวนบ้านโพธิ์ เนื่องจากกลุ่มฯ เคยย้อมเส้นฝ้ายด้วยสารเคมี เป็นการเริ่มต้นการเรียนรู้การย้อมสีด้วยวัสดุธรรมชาติ ซึ่งใด้ผู้เชี่ยวชาญในการสกัดสี และการย้อมสีมาให้ความรู้ และกลุ่มสามารถเรียนรู้ได้เร็วและเข้าในง่าย และได้ผ้าฝ้ายทอมือย้อมสีธรรมชาติที่มีความ สวยงาม เป็นที่พอใจ และเป็นที่ชื่นชอบของผู้บริโภค แต่การผลิตสินค้าผ้ายังขาดการข้อมูลที่จําเป็นในการสื่อสารการตลาดกับผู้บริโภค จึงได้มีการรวบรวมข้อมูลสีของผ้าฝ้ายทอ มือย้อมสีธรรมชาติ เพื่อประโยชน์ 2 ประการ คือ

                 1) ผู้บริโภคจะได้ทราบว่ามีผ้าไหมสีใด และสามารถเลือกสีที่ต้องการได้

                 2) เป็นการรวบรวมข้อมูลตัวอย่างเส้นใยไหมย้อมสีและรหัสอ้างอิง เพื่อเป็นประโยชน์ต่อการผลิตสำหรับคนรุ่นใหม่ในอนาคต การรวบรวมรายการสีย้อมธรรมชาติ

2. จากการถ่ายทอดเทคโนโลยีเพื่อพัฒนาศักยภาพของกลุ่มทอผ้าด้าน การออกแบบลาย การสกัดสีจากวัสดุธรรมชาติ การย้อมสีเส้นฝ้าย และการออกแบบผลิตภัณฑ์ของที่ระลึก กลุ่มค่อยข้างสนใจและสามารถทำได้ดีตามแผนงานที่ได้วางแผนไว้ในระยะแรก

3. กลุ่มทอผ้าพื้นเมืองไทพวน ที่เข้ารับการอบรมมาช่วงเวลาหนึ่ง พบว่าสามารถเพิ่มกำลังผลิต มีความต้องการพัฒนาทั้งด้านปริมาณและคุณภาพ ท้าให้สามารถเพิ่มรายได้ให้แก่กลุ่มเพิ่มมากขึ้น

4. การถ่ายทอดเทคโนโลยีเพื่อพัฒนาศักยภาพของผู้ออกแบบลาย ผู้มัดลายผ้า ผู้ย้อมเส้นฝ้าย ผู้ทอผ้า การพัฒนารูปแบบการ

ผลิต การจัดการเพื่อให้เกิดการพัฒนาผลผลิต เกิดมูลค่าเพิ่ม ให้แก่ผู้สนใจจำนวน 25 คน พบว่าได้รับความสนใจเป็นอย่างยิ่ง แต่ก็พบปัญหาว่าการจะนำไปพัฒนาเป็นอาชีพนั้น ต้องใช้งบประมาณ และปัจจัยเสริมอื่นๆ ทั้งทักษะความช้านาญที่ต้องฝึกฝน การมีเครือข่ายที่คอยช่วยเหลือในเบื้องต้นเป็นสิ่งจำเป็น ตลอดจนการตลาด และการจ้าหน่ายต้องได้รับการพัฒนา ดังนั้นจึงมีเพียงบางของผู้เข้ารับการอบรมสามารถรวมกลุ่มเพื่อพัฒนาอาชีพได้ จึงต้องได้รับการพัฒนาต่อไป

กิจกรรมการแปรรูปสินค้าชุมชนให้เป็นของที่ระลึก โดยใช้ฝ้ายทอมืองานผ้า

       ผลิตภัณฑ์ของที่ระลึก ที่ใช้ผ้าทอมือลายตาราง (ผ้าขาวม้า ย้อมสีธรรมชาติมีวัสดุที่ได้จากท้องถิ่นในชุมชน ได้นำมาออกแบบผลิตภัณฑ์ที่เป็นสินค้าไลฟ์สไตล์กลุ่มคนเมือง

กรอบแนวคิดในการออกแบบ ของที่ระลึกของชุมชน โดยเน้นผู้บริโภคกลุ่มคนเมือง และนักท่องเที่ยว

            การพัฒนารูปแบบเพื่อตอบสนองต่อความต้องการในปัจจุบัน คำนึงถึงความยังยื่นของการใช้วัสดุให้เกิดประโยชน์สูงสุด และใช้วัสดุธรรมชาติ ตามแนวคิด Eco design และ Sustainable fashionเป็นวิถีของคนเมืองที่ต่างที่มาและอยู่ร่วมกัน จนเกิดความหลากหลาย การผสมผสานกันอย่างลงตัว การสร้างความสมดุลที่แตกต่าง โดยใช้รูปแบบที่เรียบง่าย จากที่วุ่นวาย กลายเป็นความสงบ

1. ออกแบบผลิตภัณฑ์เครื่องประกอบการแต่งกาย สำหรับผู้บริโภคสมัยใหม่ในสังคมเมือง เป็นรูปแบบผลิตภัณฑ์ที่ตอบสนองต่อความต้องการของกลุ่มผู้บริโภคสมัยใหม่ เป็นผลิตภัณฑ์เครื่องแต่งกายประเภทกระเป๋าที่มีรูปทรงที่เรียบง่ายพื้นฐานเรขาคณิต เป็นแบบมินิมอล เน้นวัสดุธรรมชาติ ใช้งานได้ง่ายไม่ซับซ้อน สามารถตอบสนองการใช้งานได้ในชีวิตระจำวัน
2. ออกแบบผลิตภัณฑ์ของที่ระลึก ผสมสผานแนวความคิดของผลิตภัณฑ์ Eco Products ที่เน้นเป็นผลิตภัณฑ์ที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม โดยใช้ทุนทางวัฒนธรรม ให้ความสำคัญของวัสดุธรรมชาติ การผสมผสานวัสดุในท้องถิ่น การใช้สีสกัดจากวัสดุในชุมชน และความยั่งยืน
3. การออกแบบผลิตภัณฑ์ของที่ระลึกที่เน้นประโยชน์การใช้สอย การออกแบบผลิตภัณฑ์เครื่องประกอบการแต่งกาย ประเภทกระเป๋า เน้นรูปแบบที่สามารถใช้สอยได้ง่ายตาม LifeStyleของกลุ่มผู้บริโภคสังคมเมือง รูปแบบมินิมอล มีรูปทรงตามพื้นฐานเรขาคณิต  
4. การออกแบบผลิตภัณฑ์ของที่ระลึก เน้นคุณค่าของวัสดุต้นทุนทางวัฒนธรรม ในการออกแบบนั้นเน้นใช้คุณค่าเรื่องของผ้า สีของวัสดุ วัสดุผ้าทอมือของกลุ่มฯ ผลิตเป็นผลิตภัณฑ์ การมีส่วนรวมและศักยภาพของชุมชน

   การสร้างตราสินค้า บรรจุภัณฑ์เพื่อส่งเสริมการขาย และการสร้างแบรนด์ การพัฒนารูปแบบผลิตภัณฑ์ใหม่  และต่อยอดผลิตภัณฑ์เดิมเพื่อเพิ่มรายได้จากการผลิตผ้าพื้นเมือง งานหัตถกรรมชุมชน โดยมีรายได้จากการขายผลิตภัณฑ์ได้เพิ่มขึ้น และมีจำนวนผลิตภัณฑ์มากขึ้น เพิ่มศักยภาพสำหรับผู้ที่ทอผ้าไม่เป็นแต่สามารถผลิตเส้นด้ายฝ้าย หรือกลุ่มแปรรูปสามารถผลิตผลิตภัณฑ์ของที่ระลึกในชุมชน 

ซึ่งชุมชนมีศักยภาพที่สามารถสร้างผลิตภัณฑ์ผ้าทอได้  โครงการฯ ต้องเอาเอกลักษณ์ของวัฒนธรรมไทพวนเพื่อให้เป็นการสร้างมูลค่าจากวัฒนธรรม สร้างรายได้กับกลุ่ม การต่อยอด การขาย และดำเนินการสร้างแบรนด์